Historia bez Tajemnic nr 1 (22) 2025

DŁUGIE CIENIE ZBRODNI

Obchodziliśmy niedawno osiemdziesiątą rocznicę „wyzwolenia" obozu w Auschwitz-Birkenau i nie była to rocznica radosna. Już sama pisownia, w cudzysłowie, wyrazu wyzwolenie to przypomnienie, że nie był to dzień triumfu wolności nad niewolą, ale jednego totalitaryzmu nad drugim. Ale mimo to dzień 27 stycznia roku 1945 stanowi pewną cezurę. Moment w którym ludobójstwo narodowosocjalistycznych Niemiec się nie skończyło, ale od tej chwili świat miał możliwość zdać sobie sprawę z ogromu zbrodni.

W tym numerze „Historii bez Tajemnic" pochylamy się nad dawnymi, dobrze poznanymi i wciąż tajemniczymi ranami. Agnieszka Szajewska i Adam Podlewski przypomną skalę hitlerowskich zbrodni. Z drugiej strony Grzegorz Kalinowski oraz Michał Gruszczyński pokażą te mniej znane tragedie roku 1945, kiedy koniec jednej okupacji nie oznaczał końca cierpienia. Przemoc rzuca cienie daleko w przyszłość, niezależnie od swojego źródła.

Opisywanie ich nie jest łatwe, tym bardziej, że niemal każde ludzkie cierpienie jest przywoływane nie tylko z pobudek szlachetnych, ale też w celu cynicznego wykorzystania. Na obchodach wyzwolenia Auschwitz nie było prezydenta Federacji Rosyjskiej, Władimira Putina, uważającego się za spadkobiercę wyzwalających obóz Krasnoarmistów. Nie przeszkodziło mu to jednak użyć spotkania, by podkreślić rolę Związku Sowieckiego w pokonaniu III Rzeszy. Jednocześnie bezlitosna inwazja na Ukrainę nie zatrzymała się nawet na minutę... Na obchodach nie było też premiera Izraela, państwa, które wedle większości Żydów jest gwarantem, że zagłada ich narodu się nie powtórzy. Nie było także dlatego, że Benjamin Netanyahu jest oskarżany przez Międzynarodowy Trybunał Karny o zbrodnie wojenne.

Dlatego trzeba znać historię, aby zrozumieć tkwiące w ludziach zło i nie ulegać pokusie, aby imienia zmarłych nadużywać w nie zawsze szlachetnym interesie żywych. Nie jest to zadanie łatwe, nie jest przyjemne, ale okazuje się niezbędne.

RAFAŁ BIELSKI, redaktor NACZELNY

Spis treści:

Na gorąco

Odkrycia, konferencje, publikacje, rocznice

Na czasie

Ten dzień

Agnieszka Szajewska

27 stycznia roku 1945 zbrodnie z Auschwitz ujrzały światło dzienne

Śladami zbrodni na Pradze

Grzegorz Kalinowski

Warszawa między dwoma totalitaryzmami

Spojrzenie w jądro ciemności

Adam Podlewski

Czy da się zrozumieć logikę totalitarnej przemocy?

Gość z pomnika

Żołnierz podwójnie wyklęty

Michał Gruszczyński

Bohater. Żyd. Narodowiec.

Spec ma głos

Do desantu trafiają „rogate dusze"

Wywiad z Piotrem Korczyńskim.

Powstanie Warszawskie pomogło Finom?

Wywiad z Kimmo Rentolą.

Wolne tematy

Vasa – wielki galeon króla Gustawa II Adolfa

Tomasz Kuls

Krótka historia postrachu Bałtyku

Gospodarczy cud nad Sekwaną. Les Trente Glorieuses

MACIEJ SPRZĘGAJ

Francja, jakiej nie znamy

Zdobyć Kanadę. Krótka historia ekspansji USA na północ

MICHAŁ RASTASZAŃSKI

Od Waszyngtona do Trumpa

Niemcy bałtyccy

Krzysztof Bochus

Elita carskiego imperium

Gdzie Budda mówi dobranoc

ŁUKASZ CZARNECKI

Dziedzictwo Aleksandra
w Indiach

Pałac Saski

Nowa oś Saska. Jak Koneser połączy się z Pałacem Saskim?

Piotr Wróblewski

Saska po obu stronach Wisły?

Przeczytane, opisane

Powieściopisarz ma obowiązki wobec swoich czytelników

Wywiad z Gaëlle Nohant

Marszrutka na marnych daje szerszą perspektywę

Wywiad z Andrzejem Brzezieckim